Krynauws in Stryd

Piet Retief

In Februarie 1838 is die Voortrekkerleier Piet Retief en sy afvaardiging deur die Zoeloekoning Dingane by sy koninklike kraal, uMgungundlovu, vermoor. Retief het met Dingane oor grond in Natal onderhandel, en na die ondertekening van ‘n verdrag is die Voortrekkers uitgenooi om ‘n seremoniële opvoering by te woon. Tydens die geleentheid het Dingane skielik die bevel gegee: “Bulalani abathakathi!” (“Maak die towenaars dood!”), en Retief se groep—ongeveer 70 manne—is gevange geneem en tereggestel. Kort daarna het Zoeloe-magte nabye Voortrekkerkampe aangeval en honderde mense vermoor. Die slagting het die setlaars diep geskok en die konflik tussen die Voortrekkers en die Zoeloes verskerp, wat gelei het tot die deurslaggewende Slag van Bloedrivier in Desember 1838.

Pieter Hendrik Johannes Krynauw, gebore 1861, is getroud met Anna Maria Retief de Villiers, gebore 1863 (ons ouma). Haar ouma was Anna Susanna Retief, getroud met David Hendrik de Villiers. Anna Susanna Retief was ‘n niggie van Piet Retief.

Jan Gerritze Bantjes

“De jongeman met de scherpe pen” (Andries Pretorius)
Jan Gerritze Bantjes (8 Julie 1817 – 10 Maart 1887) is in Beaufort-Wes gebore as die seun van Bernard Louis Bantjes en Isabella Adriana Swanepoel. Op 17-jarige ouderdom het hy saam met sy vader by die Voortrekkers van 1834 aangesluit en die invloedryke “Natal-grondverslag” opgestel, wat ‘n sleutelrol in die Groot Trek gespeel het. Hy moes oor uitsonderlike onderwys en intellek beskik het. Op 20-jarige ouderdom het hy as skriba en sekretaris vir Andries Pretorius gedien, waar hy beide die Dingaan-grondverdrag en die “Bantjes-joernaal” van die Slag van Bloedrivier in 1838 opgestel het. Later was hy klerk van die Natal Volksraad, onderwyser, landdrosklerk, prokureur en posmeester-generaal van die “Zuid-Afrikaanse Republiek”. Hy was ’n mentor vir Paul Kruger en die vader van Jan Gerrit Bantjes, een van die belangrike ontdekkers van die Witwatersrandse Goudrif.

Ons ouma, Anna Maria Retief Krynauw (nèe de Villiers), gebore 1863 se ma was Maria Christina Bantjes (1830-1870) en getroud met Gideon Jacobus de Villiers. Maria Christina en Jan Gerritze Bantjes was agterkleinkinders van die Bantjes stamvader, Jan Geert Bantjes. Laasgenoemde was drie keer getroud en die twee agterkleinkinders was uit verskillende huwelike van die stamvader. Dit beteken dat ons Ouma ‘n verlangse skakeling gehad het met “De jonge man met de scherpe pen”, wat die Retief/Dingaan Verdrag 1837 geskryf het sowel as Piet Retief, wat dit afgelewer het.

Die Basotho oorlog 1880-81

Die Basotho-oorlog het uitgebreek toe die Kaapkolonie (onder Eerste Minister Gordon Sprigg) in 1880 die ontwapening van die Basotho-bevolking beveel het en geëis het dat hulle vuurwapens moes oorgee—wapens wat tydens vroeëre konflikte verkry is. Die Basotho, onder leiding van stamhoofde soos Lerotholi, het hewig weerstand gebied. Hulle het die bergagtige terrein benut om guerrilla-aanvalle te loods, wat die koloniale magte ernstig geknou het. Die Kaap het swaar verliese gely, onder meer by Qalabani (Lancers’ Gap) en Mafeteng. Na ‘n duur en langdurige dooiepunt het Brittanje ingegryp, die ontwapeningsbeleid herroep en in 1884 weer direkte beheer oor Basoetoland (nou Lesotho) oorgeneem. Die oorlog het die Kaap finansieel geruïneer, koloniale swakpunte ontbloot en die Basotho se onafhanklikheid versterk.

Willem Johannes Krynauw, 1855- 1953 (Oom Willie) was een van 114 Manne van Beaufort- Wes wat hiervoor opgeroep is. Daar was aansienlike logistieke – en terrein uitdagings. Spoorwegverbindings was beperk. Groot afstand moes te perd afgelê word. Na die oorlog is 1200 soldate per skip van Oos-Londen na die Kaap. (Hul perde was waarskynlik nie meer in ‘n toestand om oor land te trek nie)

Die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902)

Ons oupa, Pieter HJ Krynauw (1861) is tydens die oorlog daarvan aangekla dat hy skuiling aan Boere gebied het en vir drie maande in Clyde House, Beaufort-Wes, opgesluit. Hy is by gebrek aan getuies vrygelaat. Die grootste impak op die familie in Beaufort Wes (en baie ander Boere in daardie stadium) was dat hulle volgens sy seun (David W 1908) “alles verloor het”. Andere in die Vrystaat en Transvaal was meer ongelukkig en moes ook met hul lewens boet.

Slag van Rietfontein

Die Slag van Rietfontein het op 24 Oktober 1899 plaasgevind tydens die vroeë stadiums van die Tweede Anglo-Boereoorlog. Britse magte onder generaal sir George White het vanaf Ladysmith opgeruk om ‘n bedreigde garnisoen by Elandslaagte te ondersteun, maar het Boeremagte naby Rietfontein teëgekom. ‘n Skerp skermutseling het gevolg, met die Britte wat ‘n frontale aanval geloods het, ondersteun deur artillerie. Alhoewel die Boere uiteindelik teruggetrek het, kon die Britte nie ‘n deurslaggewende oorwinning behaal nie en het hulle na Ladysmith teruggekeer. Die slag het die uitdagings van oorlogvoering op oop terrein na vore gebring en die spanning verhoog, wat uiteindelik gelei het tot die Beleg van Ladysmith kort daarna.  Slagoffers aan beide kante was beperk.

Johannes Lodewicus Krynauw (29) 07.10.1870 – 24.10.1899) is gedood tydens die Slag van Rietfontein.  Hy was n lid van die Kroonstad Kommando. Hy is op Mooiplaats, Ladybrand in 1903 herbegrawe.

Die slag van Paardeberg

Slag van Paardeberg
Die Slag van Paardeberg, wat van 18 tot 27 Februarie 1900 tydens die Tweede Anglo-Boereoorlog plaasgevind het, was ‘n belangrike keerpunt. Britse magte onder Lord Roberts het generaal Piet Cronjé se Boeremag naby die Modderrivier in die Oranje-Vrystaat omsingel en beleër. Ná intense gevegte en swaar bombardement het Cronjé oorgegee met meer as 4,000 mans—die grootste Boere-oorgawe van die oorlog. Die Britse oorwinning het hul moraal ‘n hupstoot gegee en die begin van die einde vir konvensionele Boere-weerstand ingelui. Dit het ook die doeltreffendheid van Britse taktiek bo tradisionele Boere-mobiliteit beklemtoon, wat die oorlog na ‘n verlengde guerrillafase geskuif het.

James Arthur Krynauw (19) van die plaas Le Souvenir, Ladybrand, is op 19.02.1900 tydens die Slag van Paardeberg oorlede

Dewetsdorp

Johannes Hendrik Krynauw,  gebore 1 Julie 1876 sterf op 29 Nov 1901 op Dewetsdorp. He was n lid van die Ladybrand Kommando. He is in 1903 op Mooiplaats, Ladybrand herbegrawe.

Die Kaapse Rebelle

Die Kaapse Rebelle was manlike Britse onderdane, woonagtig in die Kaapkolonie, wat tydens die Tweede Vryheidsoorlog van 1899-1902 by die magte van Transvaal en die Oranje-Vrystaat aangesluit en die wapen opgeneem het teen Brittanje.

Die enigste Krynauw wat deur die Oorlogsmuseum in Bloemfontein gelys word as ‘n Kaapse Rebel, is Willem Johannes Krynauw van Britstown. Sy hofsaak was op 19 November 1901. Hy is deur ‘n Britse militêre hof verhoor op aanklag van rebellie—’n ernstige misdaad, dikwels strafbaar met die dood of gevangenskap. Die uitkoms van die hofsaak nie algemeen bekend nie. (Willem Johannes, gebore 25 Jul 1855 en oorlede op 31 Maart 1953 was n ouer broer van ons oupa, Pieter HJ, gebore 1861.
Lees meer van “Oom Willie” by Ooms en Tantes en Kry nauw n Knertsie)